Η παγκόσμια ημέρα ελευθερίας του Τύπου φέρνει στο προσκήνιο το θέμα του ελέγχου της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης από την εκάστοτε κυβέρνηση, παρά το γεγονός ότι πρωταρχικός σκοπός είναι η ανεξάρτητη ενημέρωση του πολίτη και βασικό της έσοδο είναι η υποχρεωτική -μέσω λογαριασμού ΔΕΗ- συνδρομή των πολιτών. Οι αδιαφανείς βάσεις λειτουργίας της ΕΡΤ, γίνονται καλύτερα αντιληπτές, όταν επιχειρείται σύγκριση με μια άλλη, διεθνώς γνωστή για το κύρος και την ανεξαρτησία της ραδιοτηλεόραση: το BBC.
Παγκοσμίως, το βρετανικό δίκτυο αποτελεί μοντέλο δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, λόγω της πολιτικής του ανεξαρτησίας, της υψηλής ποιότητας των προγραμμάτων του, της ελευθερίας του από το άγχος των διαφημίσεων, αλλά και των τεχνολογικών καινοτομιών του.
Η επιτυχία του βασίζεται στη διαφάνεια, η οποία δεν είναι απλά διακήρυξη, αλλά καθημερινή πρακτική. Από το 1927 δεν ελέγχονταν άμεσα ούτε από την κυβέρνηση ούτε και από τη βιομηχανία, παρά από ένα ρυθμιστικό σώμα, το Συμβούλιο Διοικούντων, ενώ τη βασική πηγή χρηματοδότησής του αποτέλεσαν ανέκαθεν τα «τηλεοπτικά τέλη», που πλήρωναν όλοι όσοι διέθεταν τηλεοπτικό δέκτη στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η Βρετανική ραδιοτηλεόραση έχει δημοσιευμένες αρχές λειτουργίας της, οι οποίες τη δεσμεύουν, ενώ παράλληλα τα κείμενα που αφορούν στις δημοσιογραφικές πρακτικές, αλλά και στη διαδικασία προσλήψεων, είναι αναρτημένα στην ιστοσελίδα του, ορατά στον καθένα, και συνεπώς υπόκεινται στον έλεγχο των πολιτών.
Κάνοντας μια απλή αντιπαραβολή με την ιστοσελίδα της ΕΡΤ διαπιστώνουμε ότι:
- δεν υπάρχουν αντίστοιχα κείμενα, γεγονός που δημιουργεί σκιές αδιαφάνειας. Απουσιάζει αναλυτική περιγραφή για τις διαδικασίες προσλήψεων, την αναζήτηση κενών θέσεων, δείγματα αιτήσεων για εργασία, στρατηγική, πολιτικές και κατευθυντήριες γραμμές, βιογραφικά όλων των στελεχών και εργαζομένων και αναλυτικοί μισθοί .
- δεν έγιναν ποτέ προσλήψεις με διαφανή κριτήρια, στα οποία να εξετάζεται η ικανότητα του ρεπόρτερ, δημοσιογράφου, παρουσιαστή.
Το διαδίκτυο βρίθει καταγγελιών για την αδιαφάνεια στην ΕΡΤ ενώ τις πρακτικές προσλήψεων στο “δημόσιο” μέσο, στηλιτεύουν δημοσιεύματα που αναφέρουν: “Είναι παράνομο να μην πραγματοποιείται ανοικτός διαγωνισμός και να γίνονται προσλήψεις στο δημόσιο κατά το δοκούν“ (enimerosi24.gr, 9/1/2012) και ο αρμόδιος υπουργός Σίμος Κεδίκογλου, “Δεν δίνει κανένα πολιτικό λογαριασμό για τις αθρόες προσλήψεις ημετέρων με καθεστώς Προσωπικού Ειδικών Θέσεων, ειδικών συμβούλων χωρίς συγκεκριμένη εργασία και ειδικότητα, γραμματέων με συμβάσεις ειδικού καθεστώτος στα γραφεία γενικών διευθυντών, συγγενών εξωτερικών παραγωγών“ (Το Ποντίκι, 24/1/2013).
Οι καταγγελίες γνωστών δημοσιογράφων, με πιο πρόσφατες αυτές των Μαριλένας Κατσίμη για λογοκρισία και Έλλης Στάη για «γκρίζα» διαφήμιση καταδεικνύουν το ίδιο πράγμα: τη συνεχιζόμενη πρακτική των κυβερνητικών παρεμβάσεων στην ΕΡΤ.
«Η παρέμβαση αυτή είναι απαράδεκτη για τη δημοκρατία», «Όταν συμμαχείς με τα προβλήματα της κοινωνίας και τους πολίτες, μοιραία έρχεσαι σε σύγκρουση με τις εξουσίες», απάντησε ο δημοσιογράφος Κώστας Αρβανίτης για την κριτική που άσκησε ο διευθυντής του πρωθυπουργικού γραφείου Γιώργος Μουρούτης μέσω Twitter στους δημοσιογράφους και στην εκπομπή «Πρωινή ενημέρωση», ενώ η έτερη παρουσιάστρια της εκπομπής υπογράμμισε: «Όλοι αναρωτιόνται στην ΕΡΤ, είναι κρατική ή δημόσια τηλεόραση;» (2/7/2012).
Οι προβληματισμοί ακουμπούν και τον εσωτερικό χώρο της πολιτικής με ανάλογες θέσεις, όπως του βουλευτή Χρήστου Κατσούρα, ο οποίος δήλωνε μέσα στη Βουλή: «Εγώ νόμιζα ότι δεν υπήρχε ποτέ δημόσια τηλεόραση στη χώρα. Υπήρχε κρατική τηλεόραση, υπήρχε κατ' επέκταση κομματική τηλεόραση, αλλά δημόσια δεν νομίζω ότι υπήρξε ποτέ. Δεν ξέρω αν θέλουμε να υπάρξει, γιατί νομίζω ότι είμαστε εγκλωβισμένοι στο παρελθόν»
“Και η αλήθεια είναι πως πολύ πρόσφατα όταν οι δημοσιογράφοι της ΕΡΤ αφέθηκαν για λίγο διάστημα «ελεύθεροι» από τη θηλιά της κυβερνητικής γραμμής, η κρατική TV εκτιμήθηκε ως περισσότερο «ανεξάρτητη» σε σύγκριση με τη βάρβαρη χειραγώγηση των ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών. Μετά ήρθε η τρικομματική κυβέρνηση, οι σύμβουλοι, τα «παπαγαλάκια», οι πελάτες των αρμοδίων υπουργών προς διορισμό, ο Στουρνάρας, ο Μουρούτης και ο Κεδίκογλου” σημειώνει η Ματίνα Παπαχριστούδη στην εφημερίδα “Δρόμος της Αριστεράς” (11/2/2013).
Γίνεται φανερό, πως η ΕΡΤ δεν έχει καταφέρει, μέχρι στιγμής, να αποτινάξει από πάνω της τη βαριά σκιά της κυβερνητικής κηδεμονίας. Δεν έχει καταφέρει να προχωρήσει σε ριζοσπαστικές κινήσεις που αφορούν στην κοινή θέα/πρόσβαση αλλά και δυνατότητα κριτικής, όλων των στοιχείων που εγκιβωτίζονται στην έννοια και –κυρίως- στην πρακτική της, ώστε το «δημόσιο» πρόταγμά της να είναι ουσιαστικό για τους ανθρώπους των 5,5 εκατομμύριων νοικοκυριών που πληρώνουν, μέσω της ΔΕΗ, σε ανταπόδοση τηλεοπτικών προγραμμάτων.
Αναφέρεται συχνά, πως ο θεσμός της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης αποτελεί έναν από τους αναγκαίους παράγοντες για τη διασφάλιση των ίσων δικαιωμάτων τόσο στην πληροφόρηση και στην ψυχαγωγία, όσο και στη μάθηση· Ένα ουσιώδες στοιχείο του μιντιακού τοπίου αλλά και του πολιτισμού μιας χώρας. Ωστόσο η ακμή ή η παρακμή του θα εξαρτηθεί από τον τρόπο δομής αλλά και λειτουργίας του σε σχέση με την κοινή πεποίθηση για το δημόσιο όφελος που προσφέρει ή για την αναγκαιότητα που αυτό επιτελεί.
ΕΡΤ : Ίδρυση και νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας
Η ίδρυση της ΕΡΤ βασίζεται στην ΥΕΝΕΔ (Υπηρεσία Ενημερώσεως Ενόπλων Δυνάμεων) (ν.δ. 722/1970), η οποία οδήγησε στο σπάσιμο του μονοπωλίου της Ε.Ι.Ρ. και τη μετονομασία του σε Ε.Ι.Ρ.Τ. Η διαδεχόμενη περίοδος της δικτατορίας κατάργησε όχι μόνο de facto αλλά και de jure, την έστω περιορισμένη διοικητική αυτονομία του Ε.Ι.Ρ.Τ. Στο διάστημα από το 1975 έως το 1987 σημειώθηκαν δύο ρυθμιστικές απόπειρες, που οδήγησαν στη μία περίπτωση στην ίδρυση της ΕΡΤ και στην άλλη στην αναδιοργάνωση της, από την κυβέρνηση, ως αποκεντρωμένη δημόσια υπηρεσία του υπουργείου Προεδρίας της Κυβέρνησης. Σε όλη αυτή την πορεία ο κυβερνητικός έλεγχος ήταν παρών και δεν επέτρεψε την απαγκίστρωση τόσο ως προς τους διορισμούς όσο και ως προς τη διαμόρφωση των προγραμμάτων της.
Καμπή στην ελληνική ραδιοτηλεόραση, αποτέλεσε η νομοθετική ρύθμιση του 1987 (ν. 1730), διότι εισήγαγε καινοτομίες ως προς ένα πλαίσιο αρχών λειτουργίας: ιδρύεται η Ελληνική Ραδιοφωνία-Τηλεόραση, Ανώνυμη εταιρία (ΕΡΤ-ΑΕ), καθορίζονται για πρώτη φορά οι γενικές αρχές εκπομπών και διαφημίσεων ενώ ορίζεται ότι δεν θα υπάγεται μόνο σε κρατικό έλεγχο αλλά και σε κοινωνικό, διαμέσου της Αντιπροσωπευτικής Συνέλευσης Κοινωνικού Ελέγχου Τηλεθεατών - Ακροατών. Στο νόμο αναφέρεται πως η ΕΡΤ-ΑΕ, αποτελεί δημόσια επιχείρηση που ανήκει στο δημόσιο τομέα, ενώ ελέγχεται και εποπτεύεται από το κράτος. Σκοπός της η οργάνωση, εκμετάλλευση και ανάπτυξη της κρατικής ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης, καθώς και η συμβολή της, με τα μέσα αυτά: α) στην ενημέρωση. β) στη μόρφωση και γ) στην ψυχαγωγία του ελληνικού λαού. Παράλληλα, αναφέρεται πως η ΕΡΤ - ΑΕ δεν επιδιώκει την απόκτηση κέρδους.
BBC: Πώς εξασφάλισε την ανεξάρτηση ενημέρωση
Η British Broadcasting Company δημιουργήθηκε το 1922 και προωθήθηκε από κατασκευαστές ραδιοφωνικών συσκευών. Η κυβέρνηση το 1923 όρισε την Sykes Committee of Inquiry να αποφασίσει για το μέλλον της ραδιοφωνίας. Η λύση που δόθηκε ήταν από το 1927 να τεθεί το British Broadcasting Corporation ως αρμόδιο σώμα, το οποίο δεν θα το ήλεγχε άμεσα ούτε η κυβέρνηση, ούτη η βιομηχανία, παρά ένα ρυθμιστικό σώμα, το Συμβούλιο Διοικούντων (Board of Governors).
Η τηλεοπτική μετάδοση, σε πειραματική βάση, ξεκίνησε το 1936 αλλά ανακόπηκε με την έναρξη του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Μετά το τέλος του, το BBC ανέλαβε εξ ολοκλήρου το τηλεοπτικό πρόγραμμα ενώ το καταστατικό λειτουργίας του ανανεώθηκε από το 1946 ως το 1952.
Το 1964 άρχισε να εκπέμπει το δεύτερο κανάλι του BBC, το BBC2, ενώ το 1970 παραχωρήθηκαν δικαιώματα για τη δημιουργία ελεύθερων ραδιοφωνικών σταθμών, καθώς και τοπικών σταθμών του ΒΒC.
Το BBC εξ αρχής λειτούργησε υπό την αιγίδα του στέμματος, γεγονός που οδήγησε ώστε να καταταγεί υψηλότερα από τους άλλους δημόσιους και εθνικούς οργανισμούς και σύμφωνα με τη Βασιλική Χάρτα, η ύπαρξή του είχε ως σκοπό την παροχή προγραμμάτων πληροφόρησης, ψυχαγωγίας και εκπαίδευσης εντός της Βρετανίας και πέρα από τον ωκεανό και παράλληλα να προβάλλει τα προγράμματά του ως δημόσια υπηρεσία. Η Χάρτα αναφερόταν στη δημιουργία ενός Συμβουλίου Διοικούντων (Board of Governors), στις προϋποθέσεις λειτουργίας του και επέβαλε την υποχρέωση να καταθέτει ετησίως το BBC μια έκθεση και μια αναφορά απολογισμού στον Υπουργό Εξωτερικών και στο Κοινοβούλιο. Σε παράρτημά της σημειωνόταν ότι είχε ως καθήκον:
- να εξασφαλίσει ότι το πρόγραμμά του θα διατηρήσει ένα υψηλό επίπεδο και ειδικότερα σε θέματα δημοσιογραφικής κάλυψης και ποιότητας
- να παρέχει κατάλληλες υπηρεσίες που θα καλύπτουν έναν μεγάλο αριθμό θεμάτων σε ισόρροπη βάση.
Οι σχέσεις του BBC με την κυβέρνηση ήταν ανέκαθεν ευαίσθητες, λόγω των προσπαθειών των κυβερνήσεων να επηρεάσουν τα προγράμματά του, μέσω των διορισμών στο Συμβούλιο των Διοικούντων και τον έλεγχο στα επίπεδα των τηλεοπτικών δικαιωμάτων και εισφορών που αποδίδονταν σε αυτό. Όμως σε σύγκριση με άλλες χώρες, τα επίπεδα κυβερνητικού ελέγχου και ανάμειξης, παραμένουν χαμηλά.
http://www.tovima.gr/media/article/?aid=484189
ΑπάντησηΔιαγραφή