Πλάνη ή όχι η ευθύνη του τραπεζικού συστήματος για την οικονομική κρίση στην Κύπρο;

της Θέκλας Κωνσταντίνου

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια  παγκόσμια οικονομική κρίση στον ευρύτερο χρηματοπιστωτικό και τραπεζικό τομέα, με γενεσιουργό χώρα τις ΗΠΑ. «Η χρηματοπιστωτική κρίση επεκτάθηκε ταχύτατα στις αναπτυγμένες χώρες και στη συνέχεια σε ολόκληρο τον κόσμο, με δραματικές επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα και τις επιχειρήσεις.»

Σ΄ αυτές τις συνθήκες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η Κύπρος ανέλαβε την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2012.

Εισαγωγή

Η εργασία που ακολουθεί θα ασχοληθεί με την Κυπριακή Προεδρία που άρχισε την 1^η Ιουλίου 2012 έως την 31 Δεκεμβρίου 2012.  Θα εστιαστεί σε δύο εφημερίδες, στην «Αλήθεια» και στη «Χαραυγή», κάνοντας μια ανάλυση περιεχομένου για τον τρόπο που οι δύο εφημερίδες παρουσιάζουν τα αίτια της  οικονομικής κρίσης στην Κύπρο, την έλευση της τρόικας και τη σημασία των μέτρων του κυπριακού μνημονίου. Θα καταγραφούν άρθρα από τον Σεπτέμβριο 2012 μέχρι τον Δεκέμβριο 2012. Στο τέλος θα καταλήξει ποια από τις δύο εφημερίδες επηρέασε το κοινό, ποια άποψη επικράτησε στην κυπριακή κοινωνία όσον αφορά τα αίτια της κρίσης και τα μέτρα του κυπριακού μνημονίου.  Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η Κύπρος βρισκόταν σε προεκλογική περίοδο αφού τον Φεβρουάριο του 2013 θα διεξάγονταν οι προεδρικές εκλογές.

Πώς φτάσαμε στην κρίση;

Η εφημερίδα ‘‘Αλήθεια’’, η οποία «υποστηρίζει το δεξιό πολιτικό κόμμα του Δημοκρατικού Συναγερμού» και  εκφράζει το κεφάλαιο, ως αντιπολίτευση, σε άρθρο της στις 30 Σεπτεμβρίου 2012 είχε ως τίτλο ‘‘Τι θα γινόταν αν παίρναμε μέτρα νωρίτερα;’’ ρίχνοντας το βάρος της ευθύνης για την κρίση στην κυβέρνηση και στη μη έγκαιρη λήψη μέτρων, κατηγορώντας την  ότι είχε  υποτιμήσει την κρίση στα αρχικά της στάδια. Συγκεκριμένα αναφέρει «στην περίπτωση που παίρναμε αποφασιστικά μέτρα από το 2010, το δημοσιονομικό μας έλλειμμα θα άρχιζε να μειωνόταν…. γρήγορα και αποτελεσματικά καθότι η οικονομία δε βρισκόταν τότε στη δυσχερή θέση που είναι σήμερα (π.χ. η ανεργία βρισκόταν στο 6% - 8%).» Πιστεύει ότι ο αποκλεισμός από τις αγορές θα προέκυπτε αρκετούς μήνες αργότερα. Αναντίλεκτα, συνεχίζει, δε θα αποφεύγαμε τις υποβαθμίσεις αφού η διασύνδεση με την Ελλάδα ήταν δεδομένη. « Οι τράπεζες, θα είχαν και πάλι σοβαρά προβλήματα, δεδομένης της παρουσίας τους στην Ελλάδα και των εγκληματικών λαθών των διοικήσεων τους»  Σε άλλο άρθρο της η ‘‘Αλήθεια’’ αναφέρει και πάλι ότι «είναι πλάνη να νομίζουμε ότι για όλα ευθύνεται το τραπεζικό σύστημα» εφόσον τονίζεται ότι κι άλλοι σοβαρότατοι παράγοντες οδήγησαν την Κύπρο στην κρίση, όπως η απουσία νέων μοχλών ανάπτυξης, οι στρεβλώσεις που παρουσιάζει η οικονομία, η θεσμοθετημένη ανισότητα καθώς και μια  ανεπαρκής ηγεσία σε όλα τα επίπεδα.

Η άλλη άποψη, η οποία εκφράζεται από την ‘‘Χαραυγή’’,  «όργανο του ΑΚΕΛ» και εκφραστικό όργανο της κυβέρνησης, ρίχνει το βάρος των ευθυνών της κρίσης στο τραπεζικό σύστημα. Σε άρθρο της στις 29 Νοεμβρίου 2013 με τίτλο ‘‘Ζημιές δέκα δις άφησε η εποπτεία Ορφανίδη’’  ρίχνει ευθύνες στον τέως διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας κύριο Ορφανίδη λόγω της έκθεσης των κυπριακών τραπεζών στην ελληνική οικονομία και στα υπερπρονόμια. Συγκεκριμένα στο άρθρο ο Γ. Λουκαϊδης εκπρόσωπος του ΑΚΕΛ, διερωτήθηκε «γιατί την ώρα που απαιτούσε σκληρή λιτότητα από τους εργαζόμενους ο ίδιος εκμεταλλευόταν υπερπρονόμια δανεισμού με χαμηλότατους συντελεστές τόκων,  ποσά τα οποία ως τώρα ποτέ δεν έδωσε στην δημοσιότητα.»

Στις 30 Νοεμβρίου, σε άρθρο της η ‘‘Χαραυγή’’ είχε ως τίτλο ‘‘Οι τράπεζες οδήγησαν την Κύπρο στο μνημόνιο’’. Σε συνέντευξη ο υπουργός οικονομικών κ. Σιαρλής αναφέρει «Οι κυπριακές τράπεζες έχουν υποστεί απώλειες πέραν των €4,5 δις από το ‘‘κούρεμα’’ των ελληνικών ομολόγων, ενώ άλλα €4 δις προέρχονται από εργασίες που σχετίζονται και πάλιν από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.» Συνεχίζοντας ο κ. Σιαρλής είπε ότι «το πρόβλημα το μεγάλο που μας δημιουργεί το αυξημένο δημόσιο χρέος προέρχεται από την ανάγκη κεφαλαιοποίησης του τραπεζικού τομέα.»

Μεταξύ των επιχειρημάτων των δύο εφημερίδων είναι ξεκάθαρο ότι η εφημερίδα της δεξιάς παράταξης επισυνάπτει σωρεία ευθυνών που καταλογίζονται στην αρνητική διακυβέρνηση της αριστεράς, εντούτοις εντοπίζει ότι ένας παράγοντας, όχι όμως τόσο βασικός όπως έντονα το παρουσιάζει η εφημερίδα της αριστεράς, είναι η έκθεση των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα τόσο για τα ομόλογα όσο και για τους αλόγιστους δανεισμούς. Από αυτό το κοινό σημείο μπορεί εύκολα να εντοπιστεί ο ‘‘Άλλος’’ δηλαδή η Ελλάδα σαν μια βασική αιτία.

Αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο αφού μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας υπάρχει η σχέση του ‘‘αρχεγονισμού’’ αφού συνδέει τα δύο κράτη η κοινή γλώσσα, η θρησκεία, τα έθιμα, το κοινό έθνος δηλαδή, με έμφαση στα πολιτιστικά στοιχεία. Ταυτόχρονα μεταξύ των δύο κρατών υπάρχει και η σχέση του ‘‘μοντερνισμού’’ αφού τα δύο κράτη συνδέονται με οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικοπολιτισμικές σχέσεις.  Είναι επίσης σημαντικό να αναφερθεί ότι «υπόρρητο αξίωμα του έργου των μοντερνιστών είναι η θέση ότι η παρακμή του έθνους – κράτους και των εθνικών ταυτοτήτων είναι αναπόφευκτη» Η κρίση στην Ελλάδα είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που οδήγησε την Κύπρο στην κρίση.

Η Τρόικα στην Κύπρο

Κατά την κάθοδο της Τρόικας στην Κύπρο, η ‘‘Αλήθεια’’ στις 30 Σεπτεμβρίου 2012,  είχε ως τίτλο ‘‘ Εμείς και η Τρόικα’’ και με υπότιτλο ‘‘Η κρίση δεν αντιμετωπίζεται με τον λαϊκισμό και τη δαιμονοποίηση της τρόικας.’’ Εδώ η εφημερίδα κατηγορεί την κυβέρνηση ότι θα έπρεπε να είχε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την αντιμετώπιση της κρίσης. Ενώ λέει, η τρόικα έχει τις δικές της εισηγήσεις εμείς δεν μπορούμε να ακολουθούμε μια παρελκυστική τακτική… Άλλωστε σε στρατηγικό επίπεδο οι εισηγήσεις για μείωση του κρατικού μισθολογίου και των κρατικών δαπανών γενικότερα, για επαναξιολόγηση των συνταξιοδοτικών σχεδίων και για λήψη μέτρων το συντομότερο, είναι σωστές, τονίζει η εφημερίδα. Δεν πρέπει να δαιμονοποιούμε την τρόικα, αλλά με σκληρή δουλειά, σοβαρότητα, σεβασμό των θεσμών και των διαδικασιών, με στρατηγική και όραμα θα αντιμετωπιστεί η κρίση, αναφέρει.

Η εφημερίδα ως εκφραστικό όργανο της δεξιάς η οποία ακολουθεί τη νεοφιλελεύθερη πολιτική,  στηρίζει και προσπαθεί να πείσει το κοινό ότι χρειαζόμαστε το μνημόνιο για να βγει η Κύπρος από την κρίση με προσεγγίσεις  όπως οι ιδιωτικοποιήσεις επικερδών ημικρατικών οργανισμών και θέσεις όπως τις μειώσεις μισθών των εργαζομένων  από 870€ κατώτατος μισθός σε 450€, κατάργηση ΑΤΑ, κατάργηση 13^ου μισθού.

Από την άλλη η ‘‘Χαραυγή’’ ως εκφραστής του ΑΚΕΛ   έχει ως τίτλο ‘‘Οι κόκκινες γραμμές στην Τρόικα’’ τονίζοντας ότι τα μέτρα θα πλήξουν καίρια το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων και του κυπριακού λαού, εφόσον ο μηχανισμός στήριξης που εφαρμόστηκε όπως στην Ελλάδα, δεν έφεραν κανέναν ουσιαστικό αποτέλεσμα. Συνεπώς δεν είναι με την λιτότητα αλλά με προγράμματα ανάπτυξης που αντιμετωπίζεται η κρίση. Μερικά από τα μέτρα που θεωρούνται ‘‘κόκκινες γραμμές’’ είναι η κατάργηση της ΑΤΑ, η κατάργηση του 13^ου μισθού, η ιδιωτικοποίηση ημικρατικών οργανισμών και η μείωση του μισθολογίου κατά 15%.  Ένα ακόμα επιχείρημα από άλλο άρθρο από το αριστερό κίνημα είναι ότι για να αποφύγουμε μεγάλο ποσό δανεισμού από την τρόικα θα πρέπει να γίνει απευθείας ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών από το ΔΝΤ όπου θα δημιουργηθούν συνθήκες μέσα στις οποίες θα μπορούν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά να δανειστούν σε χαμηλότερο επιτόκιο. Ταυτόχρονα προτείνεται η θέση ότι σχετικά με το δημοσιονομικό έλλειμμα που χρειαζόμαστε 1δις ευρώ τα επόμενα 3 χρόνια, να εξευρεθούν τρόποι ώστε να μην δανειστούμε από μνημόνιο για τη δημοσιονομική μας αδυναμία. Τρόποι όπως αγορά ομολόγων από το κράτος, μέρος μετοχοποίησης από ημικρατικούς οργανισμούς καθώς επίσης και από τα εμβάσματα διάφορων εταιρειών σε σχέση με την ενοικίαση οικοπέδων για ανόρυξη των υδρογονανθράκων.

Επίλογος

Καταλήγοντας είναι ολοφάνερο ότι το κοινό της Κύπρου, το ανησυχούν δύο δεδομένα. Πρώτον κατά πόσο με τη λιτότητα, τις περικοπές, τις απολύσεις, τις ιδιωτικοποιήσεις, όπως παρακολουθήσαμε στο πρόσφατο παρελθόν στην Ελλάδα, θα βρεθούν λύσεις για την κυπριακή οικονομία και δεύτερον κατά πόσο πρέπει να παλέψουμε στο να διαχωρίσουμε το τραπεζικό πρόβλημα από το δημοσιονομικό έλλειμμα.  Φαίνεται ότι στην Κύπρο, οι πιο ‘‘ευρωπαϊστές’’  λόγω του φόβου και του ισχυρού σοκ που έχει πάθει η οικονομία μας, έχει διαμορφώσει την άποψη ότι αν αντισταθούμε στους τροϊκανούς  θα οδηγηθούμε στην πτώχευση και κατάρρευση της οικονομίας μας,  οδηγώντας έτσι τον λαό στην εξαθλίωση και στην καταστροφή. Εδώ φαίνεται και ο ρόλος των  ΜΜΕ στην Κύπρο οι οποίοι πρόβαλλαν σε μεγαλύτερο βαθμό τις θέσεις των ‘‘πολιτικών πρωταγωνιστών’’ της αντιπολίτευσης, άρα και η εφημερίδα  ‘‘Αλήθεια’’ ως εκφραστής της αντιπολίτευσης φαίνεται να είχε μεγαλύτερη επιρροή  από ότι η ‘‘Χαραυγή’’. Άλλωστε σύμφωνα και με τον δρ. Χρύσανθο Χρυσάνθου, οι εφημερίδες «αποτελούν ένα μοχλό εξυπηρέτησης πολιτικών επιδιώξεων των ιδιοκτητών τους»

Αυτό φάνηκε και κατά τη διάρκεια των δημοσκοπήσεων κατά την προεκλογική περίοδο όπου τα ποσοστά του υποψηφίου από το  δεξιό κόμμα ήταν πάντα πολύ ψηλά δείχνοντας έτσι την προτίμηση του λαού προς τις θέσεις που πρεσβεύει, έναντι του Σταύρου Μαλά που ήταν υποψήφιος του ΑΚΕΛ.  Όπως έχει δείξει και το ευρωπαϊκό λαϊκό κόμμα προτιμά τον δεξιό υποψήφιο ώστε ως ομοϊδεάτης του ευρωπαϊκού λαϊκού κόμματος θα πετύχει η τρόικα τους σκοπούς της. Από την άλλη, οι πλειοψηφία των ευρωπαίων απογοητευμένοι από τον ‘‘κομμουνιστή’’ Χριστόφια, προσπαθούν ολοένα να τον κατακεραυνώνουν με θέσεις για  αξιοπιστία πιθανής εξόφλησης των χρεών, για κάλυψη βρώμικου χρήματος, για κάλυψη σε Ρώσους μεγιστάνες, δίνοντας το στίγμα ότι είναι αντιευρωπαϊστής και άρα ίσως να μην έχουμε τις απαιτούμενες βοήθειες από την Ευρωπαϊκή Ένωση.  Κάτω από το φόβο αυτό η κοινή γνώμη επηρεάζεται αρνητικά.

Δημοσκοπήσεις 16/2/2013 ‘‘MEGA’’: Αναστασιάδης 40.7%, Μαλάς 22,8%, Λιλλήκας 20,1%

‘‘ΡΙΚ’’ Αναστασιάδης: 39,9%, Μαλάς 24,2%, Λιλλήκας 20,2%

Εφημ. ‘‘ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ’’: Αναστασιάδης 41%, Μαλάς 23% Λιλλήκας 20,3%

Εφημ. ‘’ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ’’: Αναστασιάδης 42,1%, Μαλάς 21,1%, Λιλλήκας 19,4%