MνημόνιΩΧ

της Μαρίας Χριστοδούλου

Η Κύπρος εν καιρώ Μνημονίου

Στα πλαίσια του κρίσιμου οικονομικού και πολιτικού σκηνικού που επικρατεί στην Ευρώπη, η κυπριακή οικονομία δεν έμεινε ανεπηρέαστη. Η αδιέξοδη κατάσταση στην οποία βρίσκεται οδήγησε στην κάθοδο της Τρόικας στο νησί και την άμεση παρέμβαση του Διεθνές Νομισματικού Ταμείου. Σύμφωνα με τους ειδικούς, δε μας σώζει τίποτα άλλο παρά ένα Μνημόνιο. Οι κρίσιμες διαβουλεύσεις στο Eurogroup έχουν ήδη ξεκινήσει και τα ΜΜΕ σε ρόλο μάρτυρα και πρωταγωνιστή, πήραν φωτιά, ενημερώνοντας το κοινό για τις εξελίξεις των γεγονότων, επηρεάζοντας  το πολιτικοοικονομικό γίγνεσθαι, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλουν στη διαμόρφωση της κοινωνικής πραγματικότητας.

Τέλη Νοεμβρίου 2012, δόθηκαν στη δημοσιότητα, σε μια πρώτη φάση οι όροι του  Μνημονίου. Αμέσως, ξεκίνησαν νέες πολιτικές διαμάχες για το ποιος φταίει για τη δυσχερή κατάσταση στην οποία βρίσκεται η κυπριακή οικονομία και  οι Κύπριοι πολίτες, οι οποίοι πλήττονται βάναυσα από τους σκληρούς όρους του Μνημονίου ξεχύθηκαν στους δρόμους, κάνοντας διαδηλώσεις κι απεργίες. Αυτό που έχει εξαίρετο ενδιαφέρον,  είναι το πως παρουσιάστηκε η ανακοίνωση της  Τρόικας για τους όρους του Μνημονίου, την πρώτη βδομάδα του Δεκέμβρη από τα κυπριακά παραδοσιακά και νέα Μέσα.

 

Η είδηση, ίντριγκες και αντιδράσεις.

Μια αξιολόγηση των γεγονότων που βρίσκονται στο επίκεντρο των εξελίξεων.

Καθημερινά, οι πληροφορίες που φθάνουν στα πρακτορεία ειδήσεων είναι πάρα πολλές κι οι δημοσιογράφοι έχουν ως πρώτιστο καθήκον, να ταξινομήσουν και να αξιολογήσουν τα γεγονότα προτού βγουν στον «αέρα». Η αξιολόγηση ειδήσεων, προϋποθέτει την ύπαρξη συγκεκριμένων αξιών που σχετίζονται με την κουλτούρα, την πολιτική και την ιδεολογία κάθε κοινωνίας. Μετά από αναλυτική έρευνα στα κυπριακά μέσα διαπιστώνουμε πως ο δημοσιογράφος  τηρεί τον κανόνα των «πέντε W» για να ενημερώσει το κοινό του. Πιο συγκεκριμένα αναζητά, ανακαλύπτει και μεταδίδει την είδηση περιγράφοντας το ποιος/τι/πότε/πού/πως/γιατί των πραγμάτων.

        Το «επίκαιρο» Μνημόνιο για τη διάσωση της οικονομίας, μια είδηση με πολιτικοοικονομικές διαστάσεις και προοπτικές εξέλιξης, με μεγάλο εύρος και διάρκεια, το ΔΝΤ και το βιώσιμο χρέος, τα μέτρα λιτότητας που ενδιαφέρουν  τους Κύπριους πολίτες, το «δήθεν» κούρεμα του χρέους, οι συζητήσεις στο Eurogroup, η αντίσταση της κυβέρνησης στην υπογραφή Μνημονίου με αποκορύφωση το Διάγγελμα του Προέδρου της Δημοκρατίας,  βρίσκονται στο επίκεντρο των εξελίξεων. Είτε εφημερίδες διαβάσεις, είτε ανοίξεις την τηλεόραση, το ραδιόφωνο ή περιηγηθείς σε ενημερωτικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο, όλα περιστρέφονται γύρω από το Μνημόνιο και τις φορολογικές αυξήσεις που επιβάλλει η Τρόικα, τις περικοπές στους μισθούς, στις συντάξεις, τις ανακατατάξεις στους τομείς της Υγείας και της Παιδείας και την απαίτηση για ιδιωτικοποίηση κερδοφόρων ημικρατικών οργανισμών της Κύπρου.

Με αφορμή τους όρους και τις διαβουλεύσεις με την Τρόικα, οι Κύπριοι πολιτικοί δεν άργησαν να ρίξουν λάδι στην φωτιά και στάχτη στα μάτια των πολιτών ρίχνοντας τις ευθύνες για την κατάσταση της κυπριακής οικονομίας, ο ένας στον άλλο, για να διασφαλίσουν το μελλοντικό συμφέρον του κόμματος τους. Στις 4 Δεκεμβρίου 2012, ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας εξήγγειλε Διάγγελμα προς το λαό, για να ανακοινώσει την επίσημη θέση της κυβέρνησης και  τις εξελίξεις για το Μνημόνιο και η κόντρα κυβέρνησης-αντιπολίτευσης έφτασε στα ύψη. Οι κυπριακές εφημερίδες «Αλήθεια», και «Σημερινή»  μας παρουσιάζουν έντονα την εναντίωση των δεξιών κομμάτων σε όσα ειπώθηκαν, ενώ η αριστερή εφημερίδα  «Χαραυγή» εστιάζει στο Διάγγελμα του Προέδρου, το πόνο και τη θλίψη του για όσα συμβαίνουν, καλώντας το λαό για ενότητα.Mόνο που ο λαός ξεσηκώθηκε, υπάλληλοι δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, εκπαιδευτικοί, υπάλληλοι της Cyta και του νοσοκομείου, διαδηλώνουν έξω από τη Βουλή για μια δίκαιη λύση στην καταπολέμηση του χρέους.

 

Η δομή και η λειτουργία των ΜΜΕ διαφοροποιούν την είδηση.

 Κάθε ειδησεογραφικό πρακτορείο προϋποθέτει και διαφορετικούς τρόπους έρευνας και διατύπωσης του ρεπορτάζ, του σχολίου ή  της αρθρογραφίας. Ο δημοσιογράφος, καλείται να εργαστεί κάτω υπό τους όρους που του επιβάλλει το Μέσο στο οποίο εργάζεται, σύμφωνα με τις πολιτικοοικονομικές  σκοπιμότητες που κρύβονται πίσω από αυτό. Ναι μεν πρώτιστος στόχος είναι η αντικειμενική ενημέρωση, όμως παρατηρούμε  στα κυπριακά Μέσα, οι κοινωνικές αξίες και τα πρότυπα των δημοσιογράφων εξακολουθούν να διέπονται από την πολιτική στράτευσης στον πολωτικό άξονα Δεξιά – Αριστερά, ιδίως τώρα που βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο.

Τα Μέσα, μετά την ανακοίνωση των όρων του Μνημονίου, βρίσκονται πίσω από την πρώτη γραμμή των πολιτικών διεργασιών και των κομματικών αντιπαραθέσεων, κρατώντας σε αγωνία το κοινό τους, πρωτίστως για να επηρεάσουν κι όχι να ενημερώσουν, εφόσον όπως αποκαλύψαμε πως κρύβουν κομματικές σκοπιμότητες. Για παράδειγμα, τα κυπριακά ιδιωτικά κανάλια «Antenna», «Sigma», και «Mega» μέσω των κεντρικών δελτίων ειδήσεων, προωθούν περισσότερο υποκειμενικές αντιλήψεις, παρουσιάζοντας τις ένθερμες δηλώσεις πολιτικών, σχετικά με το κύριο θέμα που ενδιαφέρει περισσότερο το λαό, σε σχέση με το κρατικό κανάλι «ΡΙΚ» που θεωρείται η ενημέρωση του πιο αντικειμενική.  Γενικότερα, αυτό συμβαίνει διότι η γλώσσα της τηλεόρασης είναι «συσχετιστική». Ο θεατής «αναγνωρίζει» αυτό που «ξέρει» ή «αντιλαμβάνεται» συσχετίζοντας εικόνες που έχει στο μυαλό του και «μεταφράζει» την εικόνα με βάση την ήδη υπάρχουσα γνώση του, με αποτέλεσμα η ενημέρωση που δέχεται να μην είναι αντικειμενική.

Αντιθέτως, ο κυπριακός Τύπος παρουσιάζει πιο «αντικειμενικά» την είδηση. Τι εννοούμε με αυτό; Ναι μεν, κρύβονται από πίσω πολιτικές σκοπιμότητες αλλά  τα άρθρα έχουν τη δυνατότητα να είναι περισσότερο αναλυτικά και εξειδικευμένα. Έτσι έχουμε ευκολότερα και πλουσιότερα σε ειδησεογραφία έντυπα που αγγίζουν ποικίλα θέματα με μεγαλύτερη ροπή στην αντικειμενικότητα. Οι δημοσιογράφοι οφείλουν να μας παρουσιάζουν την είδηση, χωρίς να εκφράζουν άποψη. Κι αυτό δείχνει να τηρείται από τα περισσότερα πρακτορεία Τύπου, όπως και στην περίπτωση μας, οι εφημερίδες «Φιλελεύθερος», «Σημερινή», «Αλήθεια», «Πολίτης», παρουσιάζουν αρχικά την «είδηση αυτή κάθε αυτή». Από την άλλη όμως, υπάρχουν και τα άρθρα σε αυτές τις εφημερίδες, στα οποία οι συντάκτες έχουν το δικαίωμα να υποστηρίξουν κάποιο κόμμα άμεσα ή να εναντιωθούν κάθετα σε ένα άλλο εκφέροντας γνώμη κι αυτό συμβαίνει πολύ συχνά εφόσον στον Τύπο επιτρέπεται η ελεύθερη διακίνηση ιδεών.

Στη σημερινή εποχή, με τη ραγδαία εξέλιξη του διαδικτύου, αλλάζουν και οι παραδοσιακές δομές των μέσων ενημέρωσης. Με τη μετάβαση από τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης στα νέα μέσα, δημιουργείται μια νέα πραγματικότητα χάρη στην «άμεση» συμμετοχή. Κάθε πολίτης έχει τη δυνατότητα να  ενημερωθεί, επιλέγοντας  ποιες πληροφορίες θα μπορέσει να ενστερνιστεί, μέσα από τις μηχανές αναζήτησης του δικτύου, οι οποίες διαθέτουν τεράστιο όγκο πληροφοριών. Οι επίσημες ενημερωτικές ιστοσελίδες της Κύπρου, http://www.onlycy.com, http://cyprusnews.eu/ και http://www.ikypros.com/ είτε παρουσιάζουν αυτούσια αποσπάσματα από τις εφημερίδες, είτε αναφέρονται στα πρωτοσέλιδα τους, προσθέτοντας κι ένα δικό τους σχόλιο, για να κεντρίσουν το ενδιαφέρον του κοινού, δίνοντας μια αλλιώτικη διάσταση στην είδηση.

Συμπεραίνουμε λοιπόν, πως η κύρια είδηση που συγκλονίζει τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, την πρώτη βδομάδα του Δεκέμβρη στην Κύπρο, είναι οι όροι του Μνημονίου και όλα σχεδόν τα γεγονότα που παρουσιάζονται περιστρέφονται γύρω από αυτήν. Μια είδηση που δημιούργησε ένταση μεταξύ των κομμάτων και οδήγησε σε ίντριγκες και έντονες αντιδράσεις του κυπριακού λαού, που βρίσκεται πλέον σε αγανάκτηση. Τα κυπριακά μέσα  έχουν ρόλο διαμεσολαβητικό και το καθένα ακολουθεί τις προσλαμβάνουσες του δικού του ακροατηρίου, υπηρετώντας διαφορετικές επικοινωνιακές «πολιτικές». Ο τρόπος παρουσίασης κάθε Μέσου "βοηθά" να αποκτήσει νόημα η είδηση για το κοινό του. Επομένως, οι διαδικασίες επιλογής, καταγραφής και παρουσίασης της είδησης γίνονται μέσα σε δεδομένα πλαίσια μιας οργανωμένης λειτουργίας κάθε Μέσου.