Η απελευθέρωση των ΜΜΕ από επιδράσεις

Τα ΜΜΕ είναι επιχειρήσεις και ακολουθούν τους νόμους της ελεύθερης αγοράς. Τι συνεπάγεται αυτό για την ελευθερία του Τύπου; Η ανάπτυξη του Τύπου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανάπτυξη και επέκταση δικτύων, με την εμπορική και οικονομική δραστηριότητα. Στα σύγχρονα ΜΜΕ η διασύνδεση μεταξύ οικονομίας, εμπορίου και δημοσιογραφίας καθίσταται ολοένα και στενότερη.

Η υπερσυγκέντρωση ιδιοκτησίας Μέσων Ενημέρωσης από μεγάλης κλίμακας εμπορικές επιχειρήσεις, από τη μια κι από την άλλη η όλο και μεγαλύτερη αναζήτηση χρηματοδότησης δημιούργησαν συνθήκες που επιβάλλουν τη διαμόρφωση ενός εξειδικευμένου marketing.

Τα ΜΜΕ δεν αποκτούν απλώς το κοινό τους, αλλά επιδιώκουν να το διαμορφώσουν, να το κατακτήσουν, να το διατηρήσουν, να ανοιχτούν προς νέες κατευθύνσεις, επιστρατεύοντας όλες τις μεθόδους του σύγχρονου marketing.

Στα ίδια τα ΜΜΕ η «μάχη» για την «ψυχή» του μέσου διεξάγεται ανάμεσα στη Σύνταξη, που συνήθως επιδιώκει την «καθαρότητα» της φωνής του μέσου και το Μάρκετινγκ, που στοχεύει στην «καθαρή θέση» του ταμείου του. Φυσικά η τριβή μεταξύ editorial και marketing είναι παλιά ιστορία. Καθώς όμως τα ΜΜΕ έχουν πλέον αποκτήσει διακριτούς μηχανισμούς marketing, διαμόρφωσης εικόνας, επικοινωνίας του εαυτού του προς τα έξω κ.λπ., η επικοινωνία με τα μέσα έχει γίνει ιδιαίτερα πολύπλοκη. Κι αυτή η πολυπλοκότητα της επικοινωνίας με τα μέσα ούτε τη διαφάνεια, ούτε τη σωστή κατανόηση, ούτε τη λειτουργία, σύμφωνα με τους δεοντολογικούς κανόνες, διευκολύνει. Για παράδειγμα: Ζητούν «διαφήμιση ή πληροφορία ή συνέντευξη», «θα δημοσιεύσουμε άρθρο ή advertorial», «η γωνιά της κάμερας φωτίζει σωστά/ουδέτερα τα πρόσωπα ή ευνοϊκά/κριτικά»;

Ο Μαρκ Φόουλερ είχε τονίσει: “The public interest is that which interests the public”, δηλαδή δημόσιο συμφέρον συνιστά ό,τι ενδιαφέρει το κοινό. Σήμερα η κυρίαρχη άποψη είναι ότι τα ΜΜΕ είναι ένας τομέας που παράγει ένα προϊόν όπως όλοι οι άλλοι τομείς παραγωγής και ότι το μόνο κριτήριο που μπορεί να καθορίζει πώς πρέπει να είναι αυτό το προϊόν είναι η αγορά.

Για να μην καταρρεύσουν, ωστόσο, τα ειδησεογραφικά μέσα που επιτελούν κατά κάποιο τρόπο δημόσιο λειτούργημα, σύμφωνα με τον Ντάνιελ Χάλλεν (Curran J. & Gurevitch M., ΜΜΕ και Κοινωνία, 2011), δύο πράγματα θα πρέπει να συμβούν:

1. Οι δημοσιογράφοι πρέπει να πάψουν να πιστεύουν ότι αποτελούν ουσιαστικά αντιπροσώπους ή πληρεξουσίους ενός ανενεργού κοινού. Πρέπει να συλλάβουν το έργο τους ως έργο διευκόλυνσης και δημοσιοποίησης του δημόσιου διαλόγου.

2. Επιβάλλεται να εγκαινιαστεί δημόσιος διάλογος για το ερώτημα που διατύπωνε πριν από μισό αιώνα η έκθεση της Επιτροπής Ελευθεροτυπίας «Ελεύθερος και υπεύθυνος Τύπος» (Commission on Freedom of the Press, Chicago 1947): Τι πρέπει να γίνει, με πολιτικά μέτρα ή με την αναδιοργάνωση των οργανισμών ΜΜΕ, ώστε να «ελευθερώσουμε τον Τύπο από τις επιδράσεις που προς το παρόν τον εμποδίζουν να συμβάλει στη διάδοση ειδήσεων και ιδεών, απαραίτητη για το είδος κοινωνίας που έχουμε και για το είδος της κοινωνίας που επιθυμούμε»;

ΓΕΩΡΓΙΑ ΜΥΛΟΡΔΟΥ