Το δημοψήφισμα Ερντογάν: Μια επιχειρησιακή πράξη πολιτικής ενδυνάμωσης του Ισλάμ.

της Κατερίνας Σαλαβούρα, μεταπτυχιακής φοιτήτριας του ΜΠΣ Επικοινωνία και Νέα Δημοσιογραφία του ΑΠΚΥ

Η νίκη Ερντογάν δεν πρέπει να μας εκπλήσσει, αφού είναι αποτέλεσμα μιας ρητορικής λαϊκισμού και εκφοβισμού που εφαρμόστηκε από το πραξικόπημα του  Ιουλίου 2016 στην Τουρκία μέχρι και το δημοψήφισμα της 16^ης Απριλίου 2017. Επίσης, στο πλαίσιο της συστημικής προσέγγισης, δεν εκπλήσσει και το αποτέλεσμα υπέρ του Ναι στην Τουρκία, δίνοντας έστω και οριακό προβάδισμα με ποσοστό 51,3% στον Ερντογάν. Οι πολιτικές πρακτικές φαίνεται να αποκτούν μια παγκοσμιοποιημένη διάσταση, αφού αποδεικνύεται ότι τόσο στη Δύση, όσο και στην Ανατολή η πολιτική ρητορική στήνεται πάνω στην έννοια του φόβου και του ρίσκου, στο εμείς και οι άλλοι και επομένως στην αυστηρή διχοτόμηση των κοινωνιών.  Εξετάζοντας το τι συνέβη στο βρετανικό δημοψήφισμα υπέρ του Brexit, αλλά και στις Αμερικάνικες Εκλογές το έτος που πέρασε, βλέπουμε ότι το αποτέλεσμα και στην περίπτωση της Δύσης αποδεικνύει μια πολιτική τάση συντηρητισμού που αντιστρατεύεται τη φιλελευθεροποίηση των δημοκρατικά οργανωμένων κοινωνιών. Ενώ, στην περίπτωση της Τουρκίας υπάρχει και το επιπρόσθετο στοιχείο της τάσης του ακραίου αυταρχισμού.

Αυτό που χρήζει την προσοχή μας και στις τρεις περιπτώσεις είναι η ήττα των αστικών στρωμάτων και των ψηφοφόρων με υψηλό μορφωτικό επίπεδο και κοινωνικό στάτους από τους ψηφοφόρους της περιφέρειας, που έχουν χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και αισθάνονται αποκλεισμένοι από τις σαρωτικές οικονομικές πολιτικές σε παγκόσμιο επίπεδο. Στην περίπτωση της Τουρκίας η περιφέρεια και τα κατώτερα κοινωνικά στρώματά της που είχαν λάβει κάποιες παροχές και οικονομική ενίσχυση φαίνεται πως ήσαν αρκετές για να ενδυναμώσουν την ψήφο της περιφέρειας υπέρ του Ναι, παρά το γεγονός ότι οι πρακτικές Ερντογάν το τελευταίο χρονικό διάστημα υπονόμευσαν τα ελάχιστα δημοκρατικά στοιχεία του συστήματος και τα δικαιώματα των πολιτών. Το αφήγημα μιας Ισλαμικής Τουρκίας ήταν αυτό που πυροδότησε το θρησκευτικό αίσθημα των ψηφοφόρων της Κεντρικής και Ανατολικής Τουρκίας, ανθρώπων με περιοριστική αντίληψη του κόσμου και της πολιτικής, ανθρώπων με θρησκευτική εσωστρέφεια και φόβο.

Κοντά στις υποσχέσεις Ερντογάν για μια ισχυρή Τουρκία, μέσω των μεταρρυθμίσεων που εισηγήθηκε για το Σύνταγμα, η ρήξη του με τη Δύση και κυρίως με την Ευρωπαϊκή Ένωση ανοίγει τους ασκούς του Αιόλου για μια ανοικτή αντιπαράθεση μαζί της και σε ένα επίπεδο πολιτισμικό. Η Τουρκία του Ερντογάν είναι η Τουρκία του Αναγεννημένου Ισλάμ που ισχυροποιεί τη θέση της έναντι της ορθόδοξης Δύσης σε μια εποχή που η τρομοκρατία με θρησκευτικές αναφορές βρίσκεται σε έξαρση και το προσφυγικό αποτελεί αγκάθι για τις σχέσεις Ε.Ε και Τουρκίας. Η διαμόρφωση μιας ισχυρής επιχειρηματικής τάξης ισλαμικών καταβολών και πεποιθήσεων απέκτησε μεγάλη επιρροή στα σημαντικά αστικά κέντρα της Τουρκίας έναντι των υπερασπιστών αστών της Κεμαλικής Τουρκίας και ήταν αποφασισμένη να παγιώσει την πολιτική της δύναμη στο πλευρό του Ερντογάν. Σε αυτή την περίπτωση, το πολιτικό Ισλάμ έρχεται για να διαμορφώσει μια νέα σχέση ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση και να διεκδικήσει το χαμένο γόητρό του μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α. Παγκόσμιο Πόλεμο. 

Μένει να διερευνηθεί αν το δημοψήφισμα στην Τουρκία θα αλλάξει τον ρου της ιστορίας της και την πολιτική θέση της Τουρκίας απέναντι στους Δυτικούς και αν οι Δυτικοί από την πλευρά τους θα κληθούν να διαχειριστούν μια πολυπλοκότητα σχέσεων που δεν θα είναι αμιγώς πολιτικές και οικονομικές, αλλά θα σκιάζονται σκόπιμα από το θρησκευτικό αφήγημα του Ερντογάν. Άλλωστε η εκκοσμίκευση της Τουρκίας και η πορεία της οικονομίας της προς την καπιταλιστική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια στηρίχθηκε σε μια διαδικασία συναίνεσης και δράσης από τον Ταγίπ Ερντογάν που εμπεριείχε το Ισλάμ ως δυναμική συνιστώσα της.